Roman Dmowski był działaczem niepodległościowym i jednocześnie głównym ideologiem polskiego nacjonalizmu. Założenia ideowe polskiego nacjonalizmu przedstawił w opublikowanych w 1903 roku „Myślach nowoczesnego Polaka”. Był również polskim politykiem, publicystą politycznym oraz ministrem spraw zagranicznych, a także współzałożycielem Narodowej Demokracji.
Roman Dmowski – życiorys
Roman Dmowski urodził się 9 sierpnia 1864 roku w Kamionku, miejscowości, która jest częścią dzielnicy Praga-Południe w Warszawie. Jego ojciec, Walenty Dmowski, był osobą wymagającą i surową. Prowadził niewielkie przedsiębiorstwo brukarskie, poza tym zajmował się również sprzedażą ryb. Matką Romana była Józefa, z domu Lenarska. Dmowscy mieli siedmioro dzieci, jednak dwoje zmarło we wczesnym dzieciństwie. Roman wychowywał się w domu, w którym panowały surowe zasady. Mając pięć lat, zaczął samodzielnie czytać. W 1871 roku rozpoczął naukę w szkole elementarnej na Pradze, jednak po roku przeniósł się do szkoły miejskiej w Warszawie, z kolei w 1875 roku zaczął uczęszczać do III Gimnazjum. W 1886 roku zdał maturę, a następnie rozpoczął naukę na Wydziale Matematyczno-Fizycznym Uniwersytetu Warszawskiego – w sekcji nauk przyrodniczych. Trzy lata później został członkiem Związku Młodzieży Polskiej – organizacji młodzieży patriotycznej oraz Ligi Polskiej, która skupiała niepodległościowe środowisko krajowe i emigracyjne.
Działalność Romana Dmowskiego
W 1890 roku Roman Dmowski rozpoczął współpracę z tygodnikiem „Głos”. Uczestniczył również w patriotycznej manifestacji zorganizowanej w 100. rocznicę uchwalenia Konstytucji 3 Maja. Po demonstracji z 3 maja 1893 roku spędził kilka miesięcy w warszawskiej Cytadeli. Następnie przybył do Lwowa, gdzie redagował „Przegląd Wszechpolski”. W 1895 roku został jej redaktorem naczelnym, poza tym był też jednym ze współtwórców Stronnictwa Narodowo-Demokratycznego. W latach 1898-1900 odwiedził Francję, Anglię i Brazylię. Rok później przeniósł się do Krakowa. Swoje poglądy przedstawiał również w broszurze „Nasz patriotyzm” oraz w publikacjach takich jak „Myśl nowoczesnego Polaka”. W publikacji tej zawarte zostały podstawy pozytywistyczno-nacjonalistycznej ideologii, której był twórcą. W latach 1906-1909 sprawował mandat posła w rosyjskiej Dumie, a w 1908 roku wydał dzieło geopolityczne „Niemcy, Rosja i kwestia polska”, w którym zwrócił uwagę na fakt, że największym zagrożeniem dla Polski są Niemcy. Według niego najlepszym rozwiązaniem było przyłączenie się do sojuszu brytyjsko-francusko-rosyjskiego.
Po wybuchu pierwszej wojny światowej Roman Dmowski założył w Warszawie Komitet Narodowy Polski, jednak z czasem, po zajęciu kraju przez Niemcy, wyjechał na Zachód. W 1916 roku otrzymał doktorat honoris causa uniwersytetu w Cambridge. Rok później stanął na czele Komitetu Narodowego Polski w Paryżu. W 1918 roku wyjechał z Paryża do Stanów Zjednoczonych, gdzie zabiegał o poparcie Polonii amerykańskiej. 28 czerwca 1918 roku wraz z Ignacym Paderewskim przyczynił się do podpisania traktatu wersalskiego, który uznawał prawo Polaków do niepodległego państwa. W 1923 roku, przez półtora miesiąca, pełnił funkcję ministra spraw zagranicznych w gabinecie Wincentego Witosa, w 1926 roku stworzył Obóz Wielkiej Polski, a dwa lata później – Stronnictwo Narodowe. W 1931 roku napisał powieść „Dziedzictwo„. Roman Dmowski zmarł 2 stycznia 1939 roku w Drozdowie, miejscowości znajdującej się obecnie w województwie podlaskim. Został pochowany na Cmentarzu Bródnowskim w Warszawie.
Ciekawostki z życia Romana Dmowskiego
Roman Dmowski przeszedł do historii jako mąż stanu, polityk, publicysta oraz ideolog. Do dziś jest jedną z najważniejszych postaci okresu odzyskiwania niepodległości. Wychowywał się w duchu patriotyzmu, a szczególną niechęć budziła u niego ideologia socjalistyczna. Był człowiekiem oczytanym i inteligentnym. Doskonale znał język francuski, rosyjski i portugalski, poza tym dobrze znał język niemiecki. Był antysemitą i zaciekłym przeciwnikiem Józefa Piłsudskiego. Krytycznie odnosił się do niezależności i praw kobiet, poza tym nie przyjmował odznaczeń. Miał też niebywałe poczucie humoru. Dmowski nigdy się nie ożenił. Linia Dmowskich wygasła, ponieważ ani on, ani reszta jego rodzeństwa nie miała dzieci. Był deistą (Deizm to nurt religijno-filozoficzny, którego cechą jest przekonanie, że racjonalnie można uzasadnić istnienie jedynie boga bezosobowego i ten bóg nie ingeruje w stworzony świat), jednak przed śmiercią nawrócił się i stał się katolikiem. Jego dziadek, Kazimierz, był wójtem gminy Kamion i uczestnikiem powstania kościuszkowskiego. Jedną z jego żelaznych zasad była ta związana z nieskładaniem podpisów w języku rosyjskim, przez co figurował w dokumentach jako osoba niepiśmienna.
Popularne cytaty Romana Dmowskiego
Do znanych cytatów Romana Dmowskiego zalicza się:
- „Ojczyzna to przede wszystkim naród, a potem państwo: bez narodu nie ma państwa“.
- „Hitle#owcy rozumieją, że chcąc zorganizować Niemcy na podstawach narodowych, muszą zniszczyć pozycję 3ydów i ich wpływ na społeczeństwo niemieckie”.
- „Rosjanie pogardzają tradycją, uważają ją za przesąd. A ja uważam, że w niej leży podstawa kultury“.
- „Jestem Polakiem – to słowo w głębszym rozumieniu wiele znaczy. Jestem nim nie dlatego tylko, że mówię po polsku, że inni mówiący tym samym językiem są mi duchowo bliżsi i bardziej dla mnie zrozumiali, że pewne moje osobiste sprawy łączą mnie bliżej z nimi, niż z obcymi, ale także dlatego, że obok sfery życia osobistego, indywidualnego znam zbiorowe życie narodu, którego jestem cząstką, że obok swoich spraw i interesów osobistych znam sprawy narodowe, interesy Polski, jako całości, interesy najwyższe, dla których należy poświęcić to, czego dla osobistych spraw poświęcić nie wolno“.
- „Prawdziwy patriotyzm nie może mieć na względzie interesów jednej klasy, ale dobro całego narodu”.
