Sokrates był znanym greckim filozofem czasów starożytnych, który cenił ustrój Sparty, a także nauczycielem Platona. Nie przykładał wagi do noszonych strojów, często chodząc boso, poza tym lubił przebywać w miejscach publicznych, gdzie prowadził długie „rozmowy” z ludźmi. Całe życie poświęcił poszukiwaniu mądrości.
Sokrates – życiorys filozofa
Wiele informacji na temat życia Sokratesa czerpie się z innych źródeł. Zalicza się do nich między innymi dzieła Platona, Arystofanesa, Ksenofonta, a także późniejszych artystów, do których należał Arystoteles – jeden z najsłynniejszych obok Sokratesa filozofów greckich. Sokrates przyszedł na świat około 470 roku przed naszą erą w Atenach. Urodził się w rodzinie rzeźbiarza i kamieniarza Sofroniskosa i akuszerki Fainarete. Prawdopodobnie, będąc małym chłopcem, Sokrates początkowo uczył się zawodu ojca, jednak z czasem zaczęła interesować go filozofia. Już od najmłodszych lat prowadził ożywione dyskusje na ulicach Aten.
Sokrates był prawdopodobnie dwukrotnie żonaty. Jego pierwszą żoną była Myrto, a drugą – Ksantypa. Z Ksantypą Sokrates miał trzech synów – Lamproklesa, Sofronikosa i Meneksenosa.
Sokrates był osobą przywiązaną do swojej ojczyzny. Większą część swojego życia spędził w rodzinnych Atenach. Wyjątek stanowił udział w wyprawach wojennych, gdzie uczestniczył w bitwie pod Potidają, poza tym był uczestnikiem bitew pod Delion oraz pod Amfipolis, które stoczone były w trakcie wojny peloponeskiej w latach 431-404 przed naszą erą. Sokrates odznaczył się wówczas niezwykłą odwagą. Nie angażował się w sprawy polityczne, przez co stał się osobą niewygodną dla władz. Jego jedyny były przeciwnikiem niesprawiedliwych wyroków śmierci. Sokrates wiódł skromne życie – w życiu nie cenił bogactwa ani sławy. W opinii wielu nie był atrakcyjny fizycznie, co nie stanowiło żadnego problemu w zdobywaniu kolejnych uczniów.
Filozofia i nauki Sokratesa
Sokrates stosował wiele metod nauczania, jednak najwyżej cenił sobie dialog. Wielu uważało go za nauczyciela, jednak on temu przeczył. Uważał, że tylko wypytuje ludzi, ponieważ chce poznać definicję dobra. Podczas rozmów wcielał się w postać łaknącego wiedzy prostaczka, który liczy na pomoc w znalezieniu prawdy. Uwagę rozmówców kierował na różne tematy, podważając logiczne metody ludzkiego myślenia i podejmowanych przez nich działań. W wygłaszanych mowach Sokrates odwoływał się do greckiej tradycji dopominania się o prawdę. Głosząc swoje mowy, wypracował dwie metody – majeutyczną i elenktyczną.
Metoda majeutyczna stosowana była na osobach z potencjałem intelektualnym, z kolei metoda elenktyczna polegała na przekształcaniu poglądów głoszonych przez jego rozmówców. Działalność nauczycielska Sokratesa przysporzyła mu zarówno entuzjastów, jak i wrogów.
Sokrates, w przeciwieństwie do sofistów, nie pobierał opłat za wygłaszane nauki. Nie tworzył dzieł filozoficznych, tylko rozmawiał. Według niego właściwym człowiekiem jest jego dusza, a cnota jest dobrem bezwzględnym i najwyższym, o które należy zabiegać. W myśl poglądów Sokratesa cnota utożsamiana była z mądrością i wiedzą.
Chociaż sam nie był politykiem, często poruszał tematy polityczne. Krytykował demokrację ateńską. Dla późniejszych pokoleń Sokrates stał się wzorem filozofa, a także miłośnika mądrości. Dla wielu był również wzorem poszukiwacza dobra. Najbardziej znany portret Sokratesa stworzył Platon. Przedstawił w nim Sokratesa, który stał się symbolem, prawdziwym obywatelem i politykiem, doskonałym wychowawcą i filozofem.
Śmierć Sokratesa
Sokrates był przykładnym obywatelem wypełniającym swoje obowiązki, do których zaliczał się między innymi udział w wyprawach wojennych. Będąc osobą odważną i niezłomną w swoich przekonaniach, stawał się jednak postacią coraz bardziej niewygodną dla polityków. W 399 roku przed naszą erą Sokrates został oskarżony o psucie młodzieży, brak wiary w bogów ateńskich, których akceptowało państwo oraz o wprowadzenie kultu nowych bogów. W rzeczywistości oskarżenie to było próbą wyeliminowania jego wpływu na społeczeństwo ateńskie. Podczas trwającego procesu Sokrates wygłosił mowy, które znane były jako „Obrona Sokratesa”. Przed sądem przyrównał siebie do bąka, który został wypuszczony z ręki boga bąka, a Ateny do wielkiego konia. Skazano go na karę śmierci przez wypicie trucizny – napoju z dodatkiem cykuty.
Czekając na wyrok, który miał zostać wykonany w ciągu 30 dni, Sokrates miał szansę ucieczki, jednak nie zdecydował się na nią, ponieważ chciał być wierny prawu. Podczas przebywania w więzieniu towarzyszyli mu jego uczniowie i bliscy przyjaciele. Ostanie chwile filozofa Ksenofont opisał następująco: „Wszyscy jednozgodnie przyznają, że żaden jeszcze człowiek, ile pamięć nasza sięga, nie zajrzał w oczy śmierci z większą godnością”. Sokrates zmarł około 399 roku przed naszą erą w Atenach w wieku 70 lat. Po śmierci Sokratesa jego uczniowie zaczęli zakładać szkoły filozoficzne. Sokrates stał się ojcem zachodniej filozofii, chociaż przez całe życie nie napisał ani jednego zdania.
Najbardziej znane cytaty Sokratesa
Do najbardziej znanych cytatów Sokratesa zaliczyć można następujące wypowiedzi:
„Takie czasy nastały, że jak chcesz z kim mądrym pogadać, musisz rozmawiać sam ze sobą“.
„A złota obym miał tyle, ile ani unieść, ani uciągnąć nie potrafi nikt inny, tylko ten, co zna miarę we wszystkim“.
„Puste worki nadyma wiatr, bezmyślnych ludzi – próżność“.
„Jeśli ktoś z nas pragnie poznać coś w sposób czysty, musi się od ciała wyzwolić i samą tylko duszą oglądać rzeczywistość“.
„Pragnie się tego, czego się nie ma, nie można przecież czegoś chcieć, kiedy się już to ma – skoro więc filozof pragnie mądrości, to nie może być mądry“.
„Tymczasem ja ani przedtem nie uważałem za stosowne robić niczego podłego z uwagi na niebezpieczeństwo, ani mi teraz żal, żem się w ten sposób bronił; wolę zginąć po takiej obronie, niż tamtym sposobem żyć“.
