Ayn Rand była pierwszą znaną amerykańską pisarką pochodzącą z rodziny żydowskiej. Była również autorką powieści, w których niezmiennym wątkiem był obraz bohatera, który był pogardzany przez otoczenie i któremu zawsze udawało się osiągnąć sukces. Za główny cel swojej twórczości Ayn Rand uważała prezentację pozytywnych wzorców obiektywizmu.
Ayn Rand – życiorys
Ayn Rand, inaczej Alissa Zinowjewna Rosenbaum, urodziła się 2 lutego 1905 roku w Petersburgu. Pochodziła z rodziny żydowskiej – jej ojciec był aptekarzem. Już od najmłodszych lat Ayn poznawała literaturę światową, a mając zaledwie 9 lat, podjęła decyzję, że w przyszłości zostanie pisarką. Ayn Rand z czasem stała się nie tylko znaną pisarką, ale też filozofem – była twórczynią filozofii obiektywizmu. W pisanych przez nią powieściach głównym wątkiem był bohater, który pomimo wielu przeciwności losu zawsze osiągał swój życiowy cel. Kluczem do osiągnięcia postawionego przez głównych bohaterów celu była przede wszystkim ciężka praca, wytrwałość, inteligencja i wierność etyce obiektywistycznej. Napisane przez Ayn dzieła podzielić można na fabularne, w których opisywani są fikcyjni bohaterowie z rozbudowaną fabułą oraz dzieła opisujące w bezpośredni sposób jej poglądy i filozofię.
Rozwój kariery Ayn Rand
W 1921 roku Ayn Rand rozpoczęła studia na uniwersytecie w Piotrogrodzie, jako główny przedmiot wybierając historię, a jako przedmiot dodatkowy – filozofię. W 1924 roku zaczęła studiować scenopisarstwo. W 1929 roku poślubiła aktora Franka O’Connora. Bardzo często zmieniała pracę, a w wolnym czasie publikowała sztuki teatralne i scenariusze. W 1932 roku sprzedała scenariusz „Red Pawn” Universal Studios. Była również autorką sztuki „The Night of January 16th”, która doczekała się inscenizacji w Hollywood i na Broadwayu.
W 1938 roku napisała opowiadanie „Hymn”, które było jej pierwszą znaną książką. Było to opowiadanie o świecie, w którym bohater ośmiela się pójść drogą indywidualizmu. W 1943 roku opublikowana została powieść „Źródło”, która zapoczątkowała Ayn Rand sławę. W dziele tym przedstawione zostały losy architekta, który podążał samotną drogą, sprzeciwiając się obowiązującym zasadom. Swój ostatni utwór fabularny, „Atlas zbuntowany”, wydała w 1957 roku. Przedstawiał on bunt wobec postępujących regulacji państwowych, które odbijają się negatywnie na sytuacji ekonomiczno-społecznej państwa.
Była również autorką książek opisujących jej poglądy i filozofię. Znanym dziełem Ayn Rand były książki: „Cnota egoizmu. Nowa koncepcja egoizmu”, „Kapitalizm. Nieznany ideał” oraz „Powrót człowieka pierwotnego: rewolucja antyprzemysłowa”. Ayn Rand zmarła 6 marca 1982 roku w Nowym Jorku. Przyczyną jej śmierci była niewydolność serca. Filozofia Ayn Rand zyskała wielu sympatyków, poza tym jej postawa i prace stanowiły ważny kamień milowy dla wielu wolnościowych idei w XX wieku, do których zalicza się między innymi libertarianizm. Pojęcie to oznacza zbiór doktryn i filozofii politycznych oraz ekonomicznych, które uznają za najwyższą wartość uznają wolność osobistą i ekonomiczną.
Filozofia obiektywistyczna Ayn Rand
Ayn Rand była twórczynią filozofii obiektywistycznej. Obiektywizm po raz pierwszy sformułowała w powieści „Źródło” oraz w utworze fabularnym – „Atlas Zbuntowany”. Najważniejszym założeniem obiektywizmu jest przekonanie, że rzeczywistość istnieje niezależnie od świadomości.
Obiektywizm Ayn Rand opiera się na czterech filarach:
Metafizyka – obiektywna rzeczywistość.
Epistemologia – rozum (racjonalizm).
Etyka – własny interes (egoizm).
Polityka – kapitalizm.
Według Ayn Rand obiektywna rzeczywistość istnieje bez względu na to, jakie są subiektywne odczucia, wątpliwości, czy też obawy człowieka. Głównym narzędziem do poznawania obiektywnej rzeczywistości jest rozum. W myśl zasad filozofii obiektywistycznej każdy człowiek powinien kierować się własnymi zasadami. Według Ayn Rand uosobieniem moralności jest egoizm, który idzie w parze z racjonalizmem, a elementy te są niezbędne do przetrwania człowieka. Jeśli natomiast chodzi o wymiar polityczno-społeczny, o etykę obiektywizmu oparty jest kapitalizm. W myśl systemu kapitalistycznego odrzucane są przemoc i przymus, a uwagę zwraca się na dobrowolną wymianę między ludźmi – wartość za wartość. Obiektywizm odrzucał również wiarę w nadprzyrodzone moce, w tym również w Boga.
Znane cytaty Ayn Rand
Przez wielu Ayn Rand uważana była za najbardziej kontrowersyjną filozofkę dwudziestego wieku. Do najbardziej znanych cytatów Ayn Rand zalicza się:
„Moralność, która ośmiela się nakazywać wam znajdowanie szczęścia w wyrzeczeniu się go – każe wychwalać klęskę swoich wartości – jest bezczelną negacją moralności“.
„Nie masz obowiązków wobec nikogo z wyjątkiem siebie”.
„Jakąkolwiek drogę obiorę, gwiazda, która mnie wiedzie, jest we mnie, gwiazda i kompas wskazujący drogę. Wskazują tylko jeden kierunek. Wskazują na mnie”.
„Tylko człowiek, który sławi czystość miłości pozbawionej pożądania, jest zdolny do odczuwania czegoś tak niskiego jak pożądanie pozbawione miłości”.
„Jeśli tak zwane społeczeństwo uważa, że jego dobro wymaga ofiar, mogę tylko powiedzieć: do diabła ze społeczeństwem, ja nie wezmę w tym udziału!”.
„Za to, czego nie wiesz, nie jesteś odpowiedzialny moralnie; to zaś, czego nie chcesz wiedzieć, jest rosnącym w twojej duszy rachunkiem hańby. Bierz koniecznie poprawki na błędy; nie wybaczaj ani nie akceptuj żadnego odstępstwa od moralności”.
Ayn Rand popierała kapitalizm – nie ze względu na to, że jest najbardziej wydajnym ekonomicznie systemem – a dlatego, że jest systemem najbardziej moralnym.
