Zdrowy umysł na długie lata.
Lisa Genova jest amerykańską neurobiolog i autorką znaną ze swoich powieści, które zgłębiają tematy związane z zaburzeniami neurologicznymi. Urodziła się 22 listopada 1970 roku i posiada tytuł doktora w dziedzinie neurobiologii uzyskany na Uniwersytecie Harvarda. Jej twórczość łączy wiedzę naukową z porywającymi narracjami, aby ukazać ludzkie doświadczenia związane z chorobami neurologicznymi.
Jej najbardziej znane dzieło to „Motyl” (oryg. „Still Alice”), które opowiada historię profesor Uniwersytetu Harvarda zdiagnozowanej z wczesnym stadium choroby Alzheimera. Powieść została zaadaptowana na film, w którym Julianne Moore zagrała główną rolę, za co zdobyła Oscara. Inne znane książki Genovy to: „Lewa strona życia” (oryg. „Left Neglected”) – o kobiecie, która doznaje uszkodzenia mózgu w wyniku wypadku samochodowego. „Sekret O’Brienów” (oryg. „Inside the O’Briens”) – opowieść o rodzinie, w której ojciec zostaje zdiagnozowany z chorobą Huntingtona. „Kochając syna” (oryg. „Love Anthony”) – historia dwóch kobiet, których życia splatają się w wyniku autyzmu jednego z dzieci. „Już mnie nie pamiętasz” (oryg. „Every Note Played”) – o światowej sławy pianiście zmagającym się z chorobą ALS (stwardnieniem zanikowym bocznym).
Lisa Genova pisze, aby zwiększyć świadomość na temat chorób neurologicznych i ukazać, jak te schorzenia wpływają na życie ludzi i ich bliskich. Lisa Genova w swoich publikacjach i wykładach omawia wiele istotnych przesłań. Jedno z nich to ostrzeżenie przed negatywnym wpływem diety i stylu życia na zdrowie. Mówi: „Gdy las już płonie, zdmuchnięcie zapałki nic nie daje”. Wskazuje to, że ludzie często zaczynają troszczyć się o zdrowie dopiero, gdy pojawiają się problemy. Wartość jej przesłania polega na przypomnieniu, że dbanie o siebie póki jeszcze jesteśmy zdrowi jest kluczem do zapewnienia sobie lepszej przyszłości. Podobnie jak oszczędzanie na starość, inwestowanie w zdrowy styl życia od wczesnych lat może przynieść korzyści w przyszłości. Odpowiednia troska o siebie dziś stanowi solidne zabezpieczenie na jutro.
Ludzie często wierzą, że pamięć powinna być doskonała i zaprojektowana tak, aby przechowywać wszystko, co chcemy. Niestety, nie działa to w ten sposób. Nasze mózgi nie są stworzone do zapamiętywania imion wszystkich poznanych osób, wykonywania zadań w późniejszym czasie ani katalogowania wszystkiego, z czym mamy styczność. Lisa Genova, autorka i neurobiolog, zauważyła, że wiele osób po pięćdziesiątce, sześćdziesiątce i siedemdziesiątce obawia się, że każde zapomnienie to oznaka Alzheimera. Często takie osoby mówią: „Zawsze zapominam imion. Jeśli nie zapiszę tego, co mam zrobić, zapomnę o tym. Często wchodzę do kuchni i łapie się na tym, że zapominam, po co tam poszedłem.” Takie osoby są często zaniepokojone, przestraszone i zawstydzone chwilami zapominania, które w rzeczywistości są całkowicie normalne. Lisa Genova napisała książkę „Zrozumieć pamięć. Jak pamiętamy i dlaczego zapominamy”. Od ponad dekady edukuje na temat choroby Alzheimera, jej przyczyn i objawów, pomagając ludziom zrozumieć, jak wygląda życie z tą chorobą i jak rozpoznać jej objawy. Choroba Alzheimera zaczyna się, gdy białko zwane amyloidem beta tworzy w mózgu tzw. płytki amyloidowe. Gdy tych płytek nagromadzi się wystarczająco dużo, dochodzi do krytycznego momentu. Wtedy w mózgu pojawiają się splątania neurofibrylarne, stan zapalny, umieranie komórek nerwowych i inne objawy charakterystyczne dla tej choroby. Do momentu osiągnięcia tego punktu krytycznego, osoba może nie wykazywać żadnych symptomów, podobnie jak wysoki poziom cholesterolu nie musi od razu prowadzić do ataku serca. Dlatego przed tym krytycznym punktem wszelkie zapominanie jest całkowicie normalne. „Dlaczego wszedłem do tego pokoju?”, „Gdzie zaparkowałem samochód?”, „Jak on się nazywa?”, „Muszę coś kupić, ale zapomniałem co” – tego typu sytuacje nie są powodem do zmartwień.
Oto kluczowe elementy które mogą wpłynąć na to, że nie dojdzie do rozwoju choroby:
1. Sen: Podczas snu komórki glejowe, będące „sprzątaczami” mózgu, usuwają zbędne produkty przemiany materii, które gromadziły się podczas czuwania, w tym beta-amyloid. Jeśli nie zapewnisz sobie wystarczającej ilości snu, komórki glejowe nie zdążą oczyścić mózgu z płytek amyloidowych, przez co obudzisz się z dodatkowymi złogami, które nie zostały usunięte.
2. Zdrowa dieta: Liczne badania wykazały, że stosowanie diety śródziemnomorskiej lub diety MIND może zmniejszyć ryzyko zachorowania na Alzheimera od jednej trzeciej do połowy. Obejmuje to spożywanie „tęczy” produktów: zielonych warzyw liściastych, jagód, tłustych ryb, orzechów, fasoli oraz oliwy z oliwek.
3.Ćwiczenia: Nawet lekkie ćwiczenia fizyczne mogą zmniejszyć ryzyko zachorowania. Półgodzinny szybki spacer cztery lub pięć razy w tygodniu obniża poziom płytek amyloidowych i redukuje ryzyko wystąpienia Alzheimera aż o połowę. To istotne, bo gdyby istniała pigułka obniżająca ryzyko o 50%, każdy by ją przyjął.
4. Przewlekły stres negatywnie wpływa na pamięć, zarówno w tworzeniu nowych wspomnień, jak i poprzez zwiększanie ryzyka rozwoju Alzheimera w przyszłości. Przy długotrwałym stresie poziom kortyzolu pozostaje podwyższony, co szkodzi hipokampowi, odpowiedzialnemu za neurogenezę. To prowadzi do zahamowania narodzin nowych neuronów i zmniejszenia hipokampu, co jest pierwszym etapem ataku choroby Alzheimera. Dlatego zarządzanie stresem poprzez jogę, medytację, uważność, ćwiczenia oddechowe oraz fizyczne i kontakty społeczne pomagają przywrócić równowagę kortyzolu i poprawić rozmiar hipokampu.
5. Uczenie się nowych rzeczy: Jeśli prowadzisz życie, w którym jesteś aktywny intelektualnie i regularnie uczysz się nowych rzeczy, budujesz tzw. „rezerwę poznawczą”. Za każdym razem, gdy poznajesz coś nowego, tworzysz nowe synapsy i połączenia neuronowe. Na przykład, nauka nowego języka lub grania na instrumencie muzycznym stymuluje różne obszary mózgu, co może wzmacniać jego odporność. Również rozwiązywanie krzyżówek, szachy czy udział w kursach online z różnych dziedzin, od sztuki po nauki ścisłe, są doskonałymi sposobami na aktywne utrzymywanie zdrowia mózgu.
